Ø      سال 1385 : فاز آموزشی برنامه آموزش به کلیه پرسنل مرتبط شامل : پزشک ، ماما ، کارشناس وکاردان بهداشت خانواده وبهورز

 Ø      سال 1386 : فاز اجرایی برنامه درمناطق روستایی به دلیل کافی نبودن ابزار اجرای برنامه مانند بوکلت چارت مراقبت ، فرم ودفترچه ؛ اجرای برنامه درمناطق شهری وروستایی به صورت همزمان امکان پذیر نبود .

 Ø      سال 1387 : فاز اجرایی برنامه درمناطق شهری ازابتدای اردیبهشت ماه این سال برنامه فعلی به صورت جدی درمراکزبهداشتی درمانی شهری و پایگاههای بهداشتی اجرا گردید .

 Ø      ازسال 1386 تاکنون :

1 -  اجراء برنامه   

2 – تهیه وتنظیم ابزار پایش    

3 – پایش ونظارت برنحوه اجرا       

4– تغییر چک لیست های نظارت وپایش با لحاظ نمودن موضوع پویایی برنامه    

5 - تدوین برنامه های عملیاتی براساس میزان رسیدن به اهداف برنامه ونیاز به رسیدن به شاخص های تعریف شده دربرنامه چهارم توسعه کشورتا سال 1394   

6 – پایش برنامه عملیاتی به صورت سالانه جهت بررسی میزان دستیابی به اهداف  

7 – تهیه عملکرد برنامه به صورت سالانه    

8 – ارائه آموزشهای جدید وبازآموزیهای مرتبط بابرنامه به پرسنل ذیربط

آشنایی با برنامه مراقبت های ادغام یافته سلامت مادران

این برنامه مدون شامل 3 مرحله مراقبت  از زمان پیش ازبارداری تا پس از زایمان است که درتمامی مراکز بهداشتی درمانی شهری وروستایی وپایگاههای بهداشتی زیرمجموعه مرکز بهداشت به صورت رایگان ارائه می گردد :

 مراقبت پیش از بارداری

 ü      شناسایی زنان خواهان فرزند

ü      تشکیل پرونده پیش از بارداری برای آنان

ü      شناسایی زنان پرخطر و در معرض خطر خواهان فرزندو انجام پیگیری های لازم (درصورت داشتن مشکلی که بارداری رابه خطراندازد انجام مشاوره تنظیم خانواده وارجاع فردجهت دریافت خدمات تنظیم خانواده)

ü      درخواست آزمایشات براساس بوکلت وسونوگرافی(درصورت لزوم)

ü      انجام ویزیت پزشک

ü      دادن آموزشات لازم وارتقاء آگاهی زنان در موارد(بهداشت فردی،روان،و.....)

ü      تجویز قرص فولیک اسید

مراقبت دوران بارداری

 Ø      تشخیص بارداری

Ø      تشکیل پرونده بارداری وگرفتن شرح حال کامل(بررسی وضعیت بارداری فعلی ، سابقه بارداری و زایمان قبلی و سابقه ابتلاء به بیماری)

Ø      درخواست آزمایشات روتین بارداری دردونوبت

Ø      انجام آزمایشات بطور رایگان توسط آزمایشگاه مرکز بهداشت

Ø      درخواست سونوگرافی دردونوبت

Ø      انجام ویزیت رایگان توسط پزشک مرکز بهداشتی درمانی

Ø      تجویز  قرص اسید فولیک ،آهن و مولتی ویتامین برای مادر تا پایان دوران بارداری به طور رایگان

Ø      شناسایی و پیگیری دقیق موارد پر خطر و در معرض خطر جهت جلوگیری از عوارض دوران بارداری و زایمان وپیشگیری از مرگ مادر

Ø      ارجاع مادران پر خطر ودر معرض خطر با فرم ارجاع به مراکز تخصصی(زنان-داخلی-قلب-ریه-دندان پزشکی)

Ø      پیگیری موارد ارجاع شده از طریق(مرکز بهداشتی درمانی ، مرکز بهداشت شهرستان و معاونت بهداشتی)تا حصول نتیجه

Ø      مراقبت مادر تا پایان دوره بارداری

Ø      ارتقاءآگاهی مادران در موارد لازم از طریق آموزش چهره به چهره و برگزاری کلاسهای آموزشی(علائم خطر ، تغذیه  بهداشت فردی ، مصرف مکملها ، تنظیم خانواده ، زایمان ایمن ، شیرمادر ، مراقبت ازنوزاد و زمان مراجعه بعدی)

 مراقبت پس از زایمان

 v      آموزش مادران تازه زایمان کرده در بیمارستان

v      تشکیل پرونده مراقبت پس از زایمان ومراقبت از مادر تا 60روز پس از زایمان (سه نوبت)

v      آموزش علائم خطر پس از زایمان

v      ارائه مشاوره تنظیم خانواده بطوریکه مادر بتواند منا سبترین روش پیشگیری از بارداری را انتخاب نماید

v      تحویل مکملهای مادران (قرص آهن و مولتی ویتامین) تا سه ماه پس از زایمان به طور رایگان به مادر

v      دقت در شناسایی مادر پر خطر ودر معرض خطر پس از زایمان و ارجاع به بیمارستان و پیگیری تا دستیابی مادر به سلامتی کامل

v      معاینه نوزاد و کنترل علائم خطرنوزادی  وارائه آموزش لازم به مادروهمراهان

v      آموزش نحوه  شیردهی و در آغوش گرفتن نوزاد و اهمیت شیر مادر

سایرمراقبت ها

سایر برنامه های مراقبتی مرتبط  که دربطن 3 نوع مراقبت مذکور قرارگرفته است ودرسطح مراکزمحیطی انجام و توسط کارشناسان ستاد شهرستان پیگیری می گردد شامل :

مشاوره تنظیم خانواده

دراین خصوص واحدمادران با پرسنل بهداشت خانواده همکاری داشته ودرموردکارگذاری IUD که یکی ازروشهای مدرن تنظیم خانواده است ارائه خدمت به طورکامل به عهده مامای مستقردرواحد مادران می باشد . سایرمواردارائه خدمات تنظیم خانواده شامل :

ü      بررسی وضعیت سلامت جسمی و سوابق بیماریها در خانواده

ü      انجام معاینات لازم

ü      درخواست سونوگرافی وآزمایش در صورت لزوم

ü      کمک به خانم در انتخاب مناسبترین روش پیشگیری از بارداری با توجه به شرایط جسمی وی

ü      کنترل سلامتی وی در فواصل زمانی مشخص با توجه به روش انتخاب شده

ü      ارجاع به پزشک در صورت لزوم

مکمل های دارویی مورد نیاز برنامه مادران(قرص آهن ، اسید فولیک، مولتی ویتامین)

Ø      برآوردو تامین مکملهای موردنیازمادران در سطح شهرستان

Ø      توزیع مکملهای مادران در سطح مراکزبهداشتی درمانی به صورت فصلی جهت دستیابی آسانتر مادران به آن

Ø      کنترل مکملهای موجوددرواحدهای ارائه دهنده خدمت جهت پیشگیری ازصفرشدن آن

Ø      تایید درخواست خارج از سهمیه مکمل مادران و تحویل به مراکزی که باکمبود مواجه شده اند

Ø      ثبت روزانه تعداد مکملهای تحویل داده شده به مادران در دفتردارویی توسط پرسنل مراکز

  پیگیری نقل مکان مادران باردار

 v      تکمیل پرونده و معاینه خارج از نوبت مادردر هنگام خروج از منطقه تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی

v      تکمیل فرم نقل مکان مادر و ارسال آن به شهرستان

v      پیگیری مادر تا تحویل پرونده  به مرکز بهداشتی درمانی منطقه جدید توسط  مرکز بهداشت شهرستان

v      اعلام کتبی مرکز بهداشت شهرستان به مرکز بهداشتی درمانی مقصد در مورد مادر

v      اعلام کتبی مرکز بهداشت شهرستان همدان به مرکز بهداشت شهرستان مقصد در مورد مهاجرت مادر به سایرشهرستان ها

پی گیری مادران پر خطر

 ü      هماهنگی با بیمارستانها ومراکز تخصصی در مورد پذیرش مادران پرخطر

ü      پیگیری روزانه مادران بستری در بیمارستان تا زمان ترخیص

ü      مراقبت وی‍‍ژه از مادران ترخیص شده تا 60 روز پس از زایمان  درمراکزبهداشتی درمانی

ü      پیگیری وضعیت سلامت مادر از طریق تماس تلفنی ویا مراجعه به درب منزل  توسط پرسنل مراکزبهداشتی درمانی

ü      آموزش همراهان مادر در مورد چگونگی مراقبت از وی

" بخش ستادی برنامه "

تدوین واجرای برنامه عملیاتی

 Ø      تهیه وتحلیل شاخصهای بدست آمده درطی عملکرد یکساله

Ø      تبیین وضع موجود

Ø      مقایسه وضع موجود با چشم انداز 5ساله تدوین شده دولت محترم

Ø      بررسی مشکلات وموانع موجود

Ø      برنامه ریزی با توجه به امکانات در جهت رفع موانع ورسیدن به اهداف

Ø      پیش بینی و تدوین برنامه اجرایی مداخله ای برای رسیدن به شاخصهای مورد نظر

Ø      جلب همکاری مسؤلین

Ø      ارائه شاخصها و عملکرد به مرکزبهداشت استان

Ø      پایش وارزشیابی  اجرای برنامه

تشکیل کمیته های ارتقاء سلامت

 v     لیست نمودن مشکلات برنامه

v     دعوت از مسؤلین واحدهای فنی مرتبط با مشکلات جهت شرکت درکمیته ارتقاء سلامت مادرونوزاد

v     برگزاری کمیته باحضورکارشناسان برنامه ، مسئول واحدبهداشت خانواده وریاست مرکزبهداشت

v     عنوان نمودن مشکلات و موانع پیش آمده در برنامه

v     جلب همکاری مسؤلین

v     تدوین صورتجلسه وارسال آن به حوزه معاونت بهداشتی

v     پیگیری مصوبات جلسه تاحصول نتیجه

آموزش پرسنل ارائه دهنده خدمت جهت ارتقاء سطح دانش وآگاهی

 Ø   آموزش پرسنل جدیدالورود درخصوص کلیات واهداف برنامه و نحوه انجام مراقبتها ، گزارشدهی ، تهیه وارسال آماروشاخص و ...

Ø    آموزش پرسنل درخصوص برنامه های مدون وابلاغ شده ازسوی وزارت متبوع درقالب برگزاری کلاس ویا کارگاه آموزشی

Ø      برگزاری کلاس یا کارگاه بازآموزی باموضوعاتی که براساس نیازسنجی آموزشی دراولویت آموزش قراردارند

  * مراحل برگزاری کلاسهای آموزشی

 ü      مطرح نمودن عنوان آموزشی درکمیته آموزش جهت تایید و تصویب

ü      هماهنگی با واحدآموزش بهداشت درخصوص تاریخ ومحل برگزاری کلاس

ü      تکمیل فرم 26 وتحویل آن به واحد آموزش بهداشت

ü      هماهنگی با مدرسین مورد نظر جهت تدریس درکلاس

ü      ارسال دعوتنامه جهت پرسنل گروه هدف

ü      برگزاری کلاس درموعد مقررو گرفتن آزمون

ü      تصحیح برگه های آزمون واعلام نمرات به واحد آموزش بهداشت به منظورصدورگواهی آموزشی

 آموزش دانشجویان

 آموزش دانشجویان رشته های بهداشت خانواده و عمومی ، مامایی ، پرستاری و پزشکی درارتباط باموضوعات زیر :

Ø      آشنایی کلی با فعالیتهای سطوح اجرایی وستادی برنامه مادران

Ø      انواع مراقبتهای مادران

Ø      چگونگی ونحوه ارائه مراقبتها

Ø      موارد درمعرض خطروپرخطر نیازمند مراقبت ویژه

Ø     نحوه ارجاع ، پیگیری ، دریافت وارائه پسخوراند

 برگزاری جلسات هماهنگی با پرسنل (نظارتی)

 ü      مطرح نمودن نیاز به برگزاری جلسه با پرسنل ، درکمیته آموزش جهت تصویب موضوع

ü      هماهنگی با واحدآموزش بهداشت درخصوص زمان ومکان برگزاری جلسه

ü      ارسال دعوتنامه به واحدهای تابعه به منظورشرکت درجلسه

ü      برگزاری جلسه درموعد مقرر

ü     تهیه وتنظیم صورتجلسه وارسال آن به کلیه واحدهای تابعه جهت اطلاع واقدام

 آموزش جامعه در راستای ارتقاء مفاهیم سلامت مادران

 ü     برگزاری جلسات مداوم آموزشی در مراکز بهداشتی درمانی برای جمعیت تحت پوشش

ü      استفاده از وسایل کمک آموزشی در مراکز تا حد ممکن

ü      طراحی ، تکثیر وتوزیع پوستر ، پمفلت وبروشورآموزشی جهت ارائه به مادران درسطوح محیطی  

ü      آموزش مادران و پیگیری آنها از طریق رابطین بهداشت

ü      اجرای برنامه آموزشی جهت رابطین سایر ادارات با موضوع برنامه سلامت مادران و هماهنگی به منظور گسترش برنامه های آموزشی در ارائه خدمات

ü      آموزش مردم ازطریق رسانه های جمعی مانند صداوسیما وجراید

پی گیری نقل مکان مادران باردار

 Ø      تکمیل فرم نقل مکان مادرتوسط مامای واحدبهداشتی و ارسال آن به واحد ستادی

Ø      مکاتبه باواحد بهداشتی مستقردرمنطقه محل سکونت جدید مادرمنتقل شده

Ø      ارسال گزارش از سوی واحدبهداشتی مقصد مبنی برملاقات ومراقبت مادرودریافت پرونده به واحد ستادی

 پی گیری مادران پر خطر

 ü      هماهنگی با بیمارستانها ومراکز تخصصی در مورد پذیرش مادران پرخطر

ü      پیگیری مادران بستری در بیمارستان تا زمان ترخیص

ü      گرفتن گزارش مادران پرخطربستری شده درمراکز درمانی

ü      مکاتبه باواحدهای بهداشتی مستقردرمنطقه محل سکونت مادران مذکور

ü      پیگیری مادران پرخطرتوسط پرسنل واحدهای محیطی پس ازترخیص ازبیمارستان

ü      ارائه مراقبت ویژه به مادران درواحدهای بهداشتی تابعه تازمان رفع کامل خطر

ü      ارسال گزارش نهایی مادران پرخطرازسوی واحدهای بهداشتی تابعه به واحد ستادی

 بررسی مواردگزارش نجات جان مادر

 Ø      ارسال فرم گزارش نجات جان مادربه واحدهای تا بعه

Ø      تکمیل فرم ، پس اززایمان مادرپرخطردرکمال صحت وسلامت ، توسط پرسنل وارسال آن به واحدستادی

Ø      بررسی فرمهای گزارش نجات جان مادر رسیده از واحدهای تابعه  توسط کارشناس برنامه

Ø      تفکیک موارد واقعی نجات جان مادر(مواردی که باهوشیاری و پیگیری مستمر پرسنل بهداشتی ازبه خطرافتادن حتمی جان مادر پیشگیری شده است)

Ø      اعلام اسامی پرسنل فعال درعرصه نجات جان مادربه واحد روابط عمومی مرکزبهداشت جهت درج نام این پرسنل درخبرنامه داخلی به منظورتشویق وقدردانی ازاین همکاران

 برآورد نیازوتوزیع مکمل های مورد نیاز برنامه مادران

 ü      جمع آوری آمارزنان باردارشهرستان به تفکیک سن بارداری زیر16 هفته وبالای 16 هفته به صورت فصلی

ü      برآورد مکمل های مورد نیازبراساس تعداد زنان باردارشهرستان جهت یک فصل

ü      ارسال درخواست مکمل های موردنیازبه مرکزبهداشت استان

ü      تحویل مکمل ها ازمرکزبهداشت استان به دنبال دریافت نامه طرح تقسیم ازسوی آن مرکز

ü      تهیه لیست جهت توزیع مکمل ها بین واحدهای بهداشتی ، براساس درخواستهای رسیده و پس ازکنترل آن توسط کارشناس برنامه

ü      توزیع مکملها بین واحدهای بهداشتی توسط همکاران واحد دارویی

برآورد نیاز ، تهیه وتحویل ابزارمورد نیاز جهت اجرای برنامه مادران

 Ø      برآورد ابزارموردنیازاجرای برنامه براساس انجام نیاز سنجی

Ø      درخواست چاپ دفاتر وفرمهای موردنیاز ، براساس تعدادواحدهای ارائه دهنده خدمات مادران و تعدادکل زنان باردارشهرستان

Ø      درخواست خرید تجهیزات موردنیازواحدهای تابعه

Ø      پیگیری جهت تهیه اقلام مذکور

Ø      اطلاع رسانی به واحدهای بهداشتی تابعه به منظور مراجعه جهت دریافت ابزارموردنیازبرنامه

Ø      توزیع دفاتر وفرمها توسط کارشناس برنامه درواحدستادی بهداشت خانواده

Ø      توزیع تجهیزات توسط انبار تجهیزات مرکز بهداشت

 * توضیح اینکه ابزارموردنیاز جهت اجرای برنامه مادران موارد زیر می باشد :

1 –  بوکلت چارت مراقبت ، دفتر وفرم های داخل پرونده : دفتر مراقبت ممتد مادران ، دفترچه ارجاع ، پسخوراند ومراقبت مادر ونوزاد ، فرم مراقبت های پیش ازبارداری ، بارداری وپس از زایمان ، فرم درخواست آزمایشات روتین ، فرم گزارش نقل مکان مادرباردار، فرم ارجاع به مراکز مشاوره بیماریهای رفتاری ، فرم گزارش نجات جان مادر ، بروشورآموزش علائم خطر دردوران بارداری وپس اززایمان ونحوه مصرف مکمل ها

2        –  تجهیزات : ترازو ، قدسنج ، فشارسنج ، ترمومتر ، کرونومتر ،گوشی پزشکی و مامایی ، تخت معاینه و سونی کید

 تشکیل کمیته مرگ ومیر مادران شهرستان

 در صورت وقوع مرگ مادر کمیته شهرستانی تشکیل می شود تا ضمن بررسی علت مرگ وقصور احتمالی پرسنل ضمن برخورد قانونی ، مشکلات بررسی شود وراهکارهای لازم  اعمال گردد .

 پایش و ارزشیابی اجرای برنامه مادران

 Ø      تهیه برنامه بازدید از مراکز بهداشتی درمانی  وخانه های بهداشت در طول سال

Ø      طراحی چک لیست مناسب جهت کنترل کیفی وکمی ارائه خدمات و بررسی میزان رضایتمندی مراجعین از ارائه خدمات انجام شده

Ø      بررسی عملکرد پرسنل درارتباط با نحوه ارائه خدمت وثبت گزارشات درپرونده ودفا تر

Ø      بررسی سطح دانش پرسنل ، در صورت لزوم  برگزاری کلاسهای آموزشی و توجیهی برای ایشان

Ø      بررسی دفتردارویی وموجودی مکملها در سطح مراکز وکنترل ذخیره مکملها (حداقل موجودی برای دوماه )

Ø     انجام مصاحبه با مادران باردارو زائو به منظورسنجش سطح آگاهی  ایشان

Ø      ارائه نمره عملکرد برنامه مادران به واحد بهداشتی براساس چک لیست

Ø      لیست نمودن نقاط قوت وضعف دراجرای برنامه درواحد مورد بازدید

Ø      ترغیب پرسنل به مرتفع نمودن ضعف ها و قدرت بخشیدن به قوتهای برنامه

Ø      تجزیه و تحلیل نتایج پایش های بعمل آمده ازواحدهای زیرمجموعه

Ø      کشف نقاط قوت وضعف دراجرای برنامه درسطح شهرستان

Ø      ارائه برنامه مداخله ای جهت بقاء و قدرت نقاط قوت  و رفع نقاط ضعف برنامه

  شرح وظایف پرسنل درگیر ارائه برنامه شیر مادر شهرستان